Geschiedenis

De geschiedenis van de Arameeërs
Arameeërs zijn inheemse bewoners van het oude Syrië dat overeenkomt met het huidige Syrië, Zuid-Turkije, Libanon en delen van Irak. Ze leven al duizenden jaren in het Midden-Oosten. In de Bijbel worden Arameeërs 64 keer vermeld. Zelfs de aartsvader Abraham was een Arameeër (Deuteronomium 26:5). Het leefgebied van Arameeërs werd Aram genoemd. Zo lezen we in de Bijbel dat de aartsvader Jacob naar zijn familie in Paddan-Aram vertrok waar hij jarenlang verbleef en later trouwde met de dochters van de Arameeër Laban (Genesis 28:2, 25:20 & 29:28). Paddan-Aram betekent letterlijk de vlakte van Aram. Het ligt in het gebied rondom Haran in het noorden van Mesopotamië, tussen de rivieren de Eufraat en de Tigris, in het grensgebied van het huidige Turkije en Syrië.

Vanaf ongeveer 1200 voor Christus stichtten Arameeërs diverse stadstaten en koninkrijken zoals Bit Matiatu (Tur Abdin/Turkije), Bit Gabbari (Gazintep/Turkije), Bit Zamani (Diyarbakir/Turkije), Bit Bahani (Tell Halaf/Syrië), Aram-Damascus (Damascus/Syrië), Bit Agusi (Arpad/Syrië), Hamath (Hama / Syrië) en Beth Adini (Tell Ahmar/Syrië) [1]. De laatste onafhankelijke Aramese koninkrijken (Osroene & Palmyra) werden in de tweede en derde eeuw na Christus ingelijfd door het Romeinse Rijk. Desondanks bleven Arameeërs een belangrijke bijdrage leveren aan de religieuze en culturele ontwikkeling in het Midden-Oosten, deels door de duizenden christelijke boeken die geschreven werden in het Aramees. Arameeërs behoren namelijk tot de eerste volken die zich tot het christendom bekeerden. Een van de eerste Aramese bekeerlingen tot het christendom was koning Abgar van Edessa/Osrhoene. Hij was het eerste christelijke staatshoofd[2]. De steden Antiochië en Edessa (Urhoi) speelden een belangrijke rol voor Aramese christenen. De term christen werd voor het eerst gebruikt in Antiochië (Handelingen 11:26). Antiochië is ook is het historische centrum van vijf kerken: de Syrisch-orthodoxe Kerk, de Syrisch-katholieke Kerk, de Maronitische Kerk, de Grieks-Antiocheense Kerk (orthodox) en de Grieks-Melkitische Kerk (katholiek). Deze vijf kerken vertegenwoordigen gezamenlijk bijna alle christenen in Syrië, Zuid-Turkije en Libanon. Edessa speelde een prominente rol doordat het Aramese dialect van deze stad zich ontwikkelde tot de theologische en liturgische taal van de christenen in het Midden-Oosten.

Het Aramees kent een lange geschiedenis. Het is één van de weinige talen die al ruim 3.000 jaar wordt gesproken én geschreven. In de wereldrijken van het oude Midden-Oosten zoals het Perzische Rijk was het Aramees de ambtelijke taal. Delen van Bijbel, de Dode Zee-rollen en de joodse Talmoed zijn in het Aramees geschreven. Zelfs onze Heer Jezus Christus sprak Aramees. Diverse uitdrukkingen in het Nieuwe Testament zijn in het Aramees zoals talitha kum (Marcus 5:41), Maranatha (1 Korintiërs 16:22) of Gehanna (Mattheüs 5:22). De eerste bekende vormen van het Aramees komen uit Syrië en dateren van rond het begin van het eerste millennium voor Christus. Met de opkomst van de Aramese stadstaten in het huidige Syrië en Turkije begon het Aramees zich snel te verspreiden. Maar met de veroveringen van het Perzische Rijk vanuit Iran bereikte de verbreiding van het Aramees haar hoogtepunt doordat het Aramees de status van een ambtstaal verkreeg. Onder Perzische heerschappij in de vijfde en vierde eeuw voor Christus vestigde het Aramees zich als een wereldtaal. Ook na de veroveringstocht van Alexander de Grote in de vierde eeuw voor Christus bleef het Aramees dominant in Syrië, Turkije, Israël en Irak. Maar door de ondergang van het centrale Perzische bestuur, dat gebruik maakte van het Aramees, werd het geschreven Rijksaramees opgesplitst in meerdere Aramese schrijftalen zoals het Edesseens-Aramees (Syrisch), Palmyreens-Aramees, Hatreens-Aramees en Nabatees-Aramees. Het plaatselijke Aramese dialect van Edessa (Urhoi), dat bekend staat als het Syrisch-Aramees, ontwikkelde zich tot de ambtelijke taal van het koninkrijk Osrhoene. Dit koninkrijk werd in de 3e eeuw na Christus een Romeinse provincie. Desondanks nam het belang van deze taal alleen maar toe doordat het Aramees van Edessa zich binnen een relatief korte tijd ontwikkelde tot de overheersende theologische taal van het christelijke Midden-Oosten. Dit kwam met name door het wijdverspreide gebruik van het Aramees als spreektaal. Het Aramees van Edessa (Syrisch) is tot op de dag van vandaag de liturgische taal van diverse kerken in het Midden-Oosten waaronder de Syrisch-orthodoxe kerk en de Syrisch-katholieke kerk. Arameestaligen noemen deze liturgische taal “kthobonoio” wat geschreven betekent.

Sinds de verovering van het Midden-Oosten door de Arabieren in de zevende eeuw neemt het belang van het Aramees af. Het Aramees is echter nog niet uitgestorven[3]. Diverse Neo-Aramese dialecten worden nog gesproken in Turkije, Syrië, Irak en in de diaspora. Grofweg zijn deze Neo-Aramese dialecten te verdelen in 3 dialecten/groepen:

  1. West-Neo-Aramees dat gesproken wordt in het Aramese stadje Maaloula ten noordoosten van de Syrische hoofdstad Damascus. Het aantal sprekers van het West-Neo Aramees wordt geschat op 20.000[4].
  2. Centraal-Neo-Aramees (Turoyo) dat gesproken wordt in de regio Tur-Abdin in de huidige Turkse provincie Mardin, in Noordoost Syrië en in de diaspora. Het Turoyo-Aramees is het enige Centraal-Neo-Aramees dialect dat nog altijd wordt gesproken. Het aantal sprekers van het Turoyo-Aramees wordt geschat op 250.000[5]. Daarmee is het Turoyo-Aramees het meest gesproken Neo-Aramees dialect. De meeste Arameeërs in Nederland spreken het Turoyo-Aramees.
  3. Noordoost-Neo-Aramese dialecten (NENA) die voornamelijk gesproken worden in Noord-Irak en in de diaspora door diverse christelijke en joodse gemeenschappen. De vele dialecten die tot deze groep behoren verschillen heel erg van elkaar. Sprekers van de diverse dialecten zullen elkaar meestal niet verstaan. Het aantal sprekers van diverse Noordoost-Neo-Aramese dialecten (NENA) wordt geschat tussen de 50.000[6] en 220.000[7].

Benaming Syriërs/Arameeërs
De termen Syriërs (Suryoye) en Arameeërs worden vaak als synoniemen gebruikt[8]. In de NBG Bijbelvertaling spreekt men van de Arameeërs, in de Statenvertaling van Syriërs. Verwarring begon te ontstaan na de oprichting van de moderne Arabische staat Syrië (1946). Tot ongeveer 70 jaar geleden was de term Syriërs louter bestemd voor Arameeërs. De term Syriër is eigenlijk de Griekse term voor Arameeërs[9]. Zo lezen we in het Nieuwe Testament dat in het Grieks is geschreven onze Heer Jezus Christus spreken over “Naäman de Syriër” (Lukas 4:27) terwijl in het Oude Testament gesproken wordt over de Arameeër Naäman, de bevelhebber van het Aramese leger (2 Koningen 5). Grofweg vanaf de 5e eeuw begonnen Arameeërs de Griekse term Syriërs over te nemen. Zo lezen we hoe de kerkvader Jacob van Sarug die in de 5e en 6 eeuw leefde beide termen gebruikt. Zo noemt hij de kerkvader Ephrem “de kroon van alle Arameeërs” en “de grote redenaar onder de Syriërs”[10]. Het Nederlandse woord ‘Syrisch’ betreft dus twee onderscheiden zaken: de ene, het – christelijk-Aramese – geestelijk erfgoed dat verder reikt dan het land Syrië, én de andere, alles wat met het land Syrië te maken heeft[11].

Hierbij een lijst met literatuur over de Arameeërs.

  • Sebastien de Courtois, 2004: THE FORGOTTEN GENOCIDE: EASTERN CHRISTIANS, THE LAST ARAMEANS
  • Sebastian Brock, 2001: De verborgen parel; de Syrisch-Orthodoxe kerk en haar oude Aramese erfgoed
  • Johny Messo, 2018: Arameeërs en de Creatie van Assyriërs
  • Johnny Shabo, 2018: De genocide op Arameeërs in het kort
  • Sleman Henno, 1977: De vernietiging en uitroeiing van de Syro-Arameeërs in Tur-Abdin

[1] Brock & Taylor, 2001, pp. 61-73 deel 1

[2] http://syriacorthodoxresources.org/Feast/Abgar.html

[3] Holger, Gzella, 2017, De eerste wereldtaal.

[4] https://www.ethnologue.com/language/amw

[5] https://omniglot.com/writing/turoyo.htm

[6] https://www.lakeforest.edu/academics/majors-and-minors/environmental-studies/suret-neo-aramaic

[7] http://www.multitree.org/codes/aii.html

[8] Aphrem Barsaum, I. (1952), The Syrian church of Antioch, p.1. Homs .

[9]   Kidd, J.G.  (1988). Posidonius Cambridge Classical Texts and Commentaries. vol.2, p. 955. Cambridge (Oorspronkelijk werk gepubliceerd in de eerste eeuw).

[10] Kees den Biesen, 2014: De zingende vrouwen van St. Efrem de Syriër, p. 61.

[11] Leo van Leijsen, 2015, Christenen van Syrië.